Hidromodul qrafikinin qurulması

Butün bitkilərin suvarma rejimi qrafiki ifadə olunur. Absis oxunda suvarma nüddəti, ordinat oxunda isə suyun xüsusi sərfi (müddəti üyğun gələn su sərfləri üst-ütə yığılır) göstərilir. Belə qrafik A.N.Kostyakov tərəfindən təklif olunan hidromodul qrafiki adlanır.
Hidromodul, bir hektar sahədəki bitkini suvarmaq üçün veriləcək suyun l /san ilə miqdarına deyilir. Nümunə üçün aşağıda suvarma rejimi cədvəli verilmişdir.

suvarma rejimi cədvəli

sira Bitkinin adı və əkin sahəsi ha suvarma sayı suvarma başlanır suvarma qurtarır suvarma norması m³/ha suvarmanin davamı; gün

1. Pambıq            341 0
1
2
3
4
5 11/04
11/06
06/07
21/07
06/08
02/08 24/04
25/06
20/07
05/08
25/08
05/09 1000
900
900
800
800
700 14
15
15
16
20
11

2. Buğda            171 0
1
2
3 11/10
01/04
11/05
05/06 31/10
20/04
25/05
20/06 1200
1000
900
800 21
20
15
16

3. Yonca             85 0
1
2
3
4
5
6 01/12
01./04
26/04
21/05
26/06
21/07
25/08 20/12
10/04
10/05
05/06
10/07
10/08
05/09 1200
900
900
800
800
800
800 20
10
15
16
15
21
12

4. Qarğıdalı          85 0
1
2
3
4 01/10
01/04
15/05
15/06
05/08 20/10
15/04
25/05
25/06
20/07 1000
900
900
800
800 20
15
11
11
16

5. Üzüm bağı        62 0
1
2
3
4
5
6 16/11
15/08
25/04
01/06
26/06
15/07
15/08 16/12
31/03
10/05
20/06
05/07
30/07
25/08 1000
1000
900
900
900
800
800 31
17
16
20
10
16
11

6. Həyətyanı sahə   31 1-5 01/04 10/09 5000 163

CƏMİ                         775

sira	Bitkinin adı və əkin sahəsi ha	suvarma sayı	suvarma başlanır	suvarma qurtarır	suvarma norması m³/ha	suvarmanin davamı; gün
1.	Pambıq 341	0 1 2 3 4 5	11/04 11/06 06/07 21/07 06/08 02/08	24/04 25/06 20/07 05/08 25/08 05/09	1000 900 900 800 800 700	14 15 15 16 20 11
2.	Buğda 171	0 1 2 3	11/10 01/04 11/05 05/06	31/10 20/04 25/05 20/06	1200 1000 900 800	21 20 15 16
3.	Yonca 85	0 1 2 3 4 5 6	01/12 01./04 26/04 21/05 26/06 21/07 25/08	20/12 10/04 10/05 05/06 10/07 10/08 05/09	1200 900 900 800 800 800 800	20 10 15 16 15 21 12
4.	Qarğıdalı 85	0 1 2 3 4	01/10 01/04 15/05 15/06 05/08	20/10 15/04 25/05 25/06 20/07	1000 900 900 800 800	20 15 11 11 16
5.	Üzüm bağı 62	0 1 2 3 4 5 6	16/11 15/08 25/04 01/06 26/06 15/07 15/08	16/12 31/03 10/05 20/06 05/07 30/07 25/08	1000 1000 900 900 900 800 800	31 17 16 20 10 16 11
6.	Həyətyanı sahə 31	1-5	01/04	10/09	5000	163
CƏMİ	775

Suvarma norması (m) və suvarma müddəti (t) məlum ikən hidromodul qrafikinin ordinatı bu formula ilə hesablanır:

q =αm1000/86400 t =αm/86.4 t

α—bitkinin ümuni sahədən tutduğu hissə %-lə;
86400—sutka ərzində saniyələrin sayı;

Bütün hesabatlar aşağıdakı cədvəldə göstərilir:

Nizamlanmamış hidromodul qrafiki

sira Bitkinin adı və faizi Suvarma sayı Suvarma başlanır Suvarma qurtarır Suvarma norması m³/ha Suvarmanin davamı;gün Hidromodulun ordinatı q=αm/86.4 t

1. Pambıq 44% 0
1
2
3
4
5 11/04
11/06
06/07
21/07
06/08
26/08 24/04
25/06
20/07
05/08
25/08
05/09 1000
900
900
800
800
700 14
15
15
16
20
11 0.365
0.305
0.305
0.254
0.204
0.326

2. Buğda 22% 0
1
2
3 11/10
01/04
11/05
05/06 31/10
20/04
25/05
20/06 1200
1000
900
800 21
20
15
16 0.145
0.128
0.153
0.128

3. Yonca 11% 0
1
2
3
4
5
6 01/12
01./04
26/04
21/05
26/06
21/07
25/08 20/12
10/04
10/05
05/06
10/07
10/08
05/09 1200
900
900
800
800
800
800 20
10
15
16
15
21
12 0.076
0.114
0.085
0.064
0.068
0.048
0.085

4. Qarğıdalı 11% 0
1
2
3
4 01/10
01/04
15/05
15/06
05/08 20/10
15/04
25/05
25/06
20/07 1000
900
900
800
800 20
15
11
11
16 0.064
0.076
0.104
0.096
0.064

5. Üzüm bağı 8% 0
1
2
3
4
5
6 16/11
15/08
25/04
01/06
26/06
15/07
15/08 16/12
31/03
10/05
20/06
05/07
30/07
25/08 1000
1000
900
900
900
800
800 31
17
16
20
10
16
11 0.030
0.054
0.052
0.042
0.083
0.046
0.067

6. Həyətyanı sahə 4% 1-5 01/04 10/09 5000 163 0.014

sira	Bitkinin adı və faizi	Suvarma sayı	Suvarma başlanır	Suvarma qurtarır	Suvarma norması m³/ha	Suvarmanin davamı;gün	Hidromodulun ordinatı q=αm/86.4 t
1.	Pambıq 44%	0 1 2 3 4 5	11/04 11/06 06/07 21/07 06/08 26/08	24/04 25/06 20/07 05/08 25/08 05/09	1000 900 900 800 800 700	14 15 15 16 20 11	0.365 0.305 0.305 0.254 0.204 0.326
2.	Buğda 22%	0 1 2 3	11/10 01/04 11/05 05/06	31/10 20/04 25/05 20/06	1200 1000 900 800	21 20 15 16	0.145 0.128 0.153 0.128
3.	Yonca 11%	0 1 2 3 4 5 6	01/12 01./04 26/04 21/05 26/06 21/07 25/08	20/12 10/04 10/05 05/06 10/07 10/08 05/09	1200 900 900 800 800 800 800	20 10 15 16 15 21 12	0.076 0.114 0.085 0.064 0.068 0.048 0.085
4.	Qarğıdalı 11%	0 1 2 3 4	01/10 01/04 15/05 15/06 05/08	20/10 15/04 25/05 25/06 20/07	1000 900 900 800 800	20 15 11 11 16	0.064 0.076 0.104 0.096 0.064
5.	Üzüm bağı 8%	0 1 2 3 4 5 6	16/11 15/08 25/04 01/06 26/06 15/07 15/08	16/12 31/03 10/05 20/06 05/07 30/07 25/08	1000 1000 900 900 900 800 800	31 17 16 20 10 16 11	0.030 0.054 0.052 0.042 0.083 0.046 0.067
6.	Həyətyanı sahə 4%	1-5	01/04	10/09	5000	163	0.014

Cədvəl əsasında nizamlanmamış hidromodul qrafikinin qurulur.
Hidromodul qrafiki suvarma üçün tələb olunan suyun xüsusi sərfini ifadə edir, odur ki, bütün kanal və qurğuların fəaliyyəti hidromodul qrafikinin maksimum ordinatına q max görə hesablanmalıdır. Kanalin sərfi bu ordinata əsasən hesablandığına görə onu mümkün qədər azaltmaq və qrafikdəki digər girinti-çıxıntıları nizamlamaq lazım gəlir.
Nizamlama hesabına qrafikin ordinatini ən azı 20—30 %azaltmaq olar.

sekil

Nizamlanmış hidromodul qrafikinin quran zaman bir sira şərtlərə əməl olunmalıdır:
a). Bitkiyə verilən suyun miqdarını dəyişmək olmaz, belə ki,

q₁ t₁ = q₂ t₂

q₁ t₁ və q₂ t₂ — uyğun olaraq nizamlanmadan əvəl və sonra hidromodulun ordinatı və suvarma müddəti;

b). Suvarma müddətini özünə paralel olaraq beş gün irəli-geri və ya eyni miqdarda azaltmaq, ya da artırmaq olar;
Bütün hesabatlar aşağıdakı cədvəldə göstərilir:

Nizamlanmış hidromodul qrafiki

sira Bitkinin adı və faizi suvarma sayı suvarma başlanır suvarma qurtarır suvarma norması m³/ha suvarmanin davamı;gün hidromodulun ordinatı q=αm/86.4 t

1. Pambıq 44% 0
1
2
3
4
5 11/04
11/06
06/07
21/07
06/08
26/08 30/04
25/06
20/07
05/08
25/08
05/09 1000
900
900
800
800
700 20
15
15
16
20
11 0.255
0.305
0.305
0.254
0.204
0.326

2. Buğda 22% 0
1
2
3 11/10
01/04
11/05
05/06 31/10
30/04
25/05
20/06 1200
1000
900
800 21
30
15
16 0.145
0.085
0.153
0.102

3. Yonca 11% 0
1
2
3
4
5
6 01/12
01./04
01/05
26/05
26/06
21/07
25/08 20/12
10/04
10/05
10/06
05/07
10/08
05/09 1200
900
900
800
800
800
800 20
10
10
16
10
21
12 0.076
0.114
0.114
0.064
0.102
0.048
0.085

4. Qarğıdalı 11% 0
1
2
3
4 01/10
01/04
11/05
11/06
05/08 20/10
10/04
25/05
25/06
20/07 1000
900
900
800
800 20
10
15
15
16 0.064
0.115
0.076
0.068
0.064

5. Üzüm bağı 8% 0
1
2
3
4
5
6 16/11
15/03
01/05
26/05
26/06
21/07
10/08 16/12
31/03
10/05
10/06
05/07
05/08
25/08 1000
1000
900
900
900
800
800 31
17
10
16
11
11
16 0.030
0.054
0.083
0.052
0.067
0.067
0.046

6. Həyətyanı sahə 4% 1-5 01/04 10/09 5000 163 0.014

sira	Bitkinin adı və faizi	suvarma sayı	suvarma başlanır	suvarma qurtarır	suvarma norması m³/ha	suvarmanin davamı;gün	hidromodulun ordinatı q=αm/86.4 t
1.	Pambıq 44%	0 1 2 3 4 5	11/04 11/06 06/07 21/07 06/08 26/08	30/04 25/06 20/07 05/08 25/08 05/09	1000 900 900 800 800 700	20 15 15 16 20 11	0.255 0.305 0.305 0.254 0.204 0.326
2.	Buğda 22%	0 1 2 3	11/10 01/04 11/05 05/06	31/10 30/04 25/05 20/06	1200 1000 900 800	21 30 15 16	0.145 0.085 0.153 0.102
3.	Yonca 11%	0 1 2 3 4 5 6	01/12 01./04 01/05 26/05 26/06 21/07 25/08	20/12 10/04 10/05 10/06 05/07 10/08 05/09	1200 900 900 800 800 800 800	20 10 10 16 10 21 12	0.076 0.114 0.114 0.064 0.102 0.048 0.085
4.	Qarğıdalı 11%	0 1 2 3 4	01/10 01/04 11/05 11/06 05/08	20/10 10/04 25/05 25/06 20/07	1000 900 900 800 800	20 10 15 15 16	0.064 0.115 0.076 0.068 0.064
5.	Üzüm bağı 8%	0 1 2 3 4 5 6	16/11 15/03 01/05 26/05 26/06 21/07 10/08	16/12 31/03 10/05 10/06 05/07 05/08 25/08	1000 1000 900 900 900 800 800	31 17 10 16 11 11 16	0.030 0.054 0.083 0.052 0.067 0.067 0.046
6.	Həyətyanı sahə 4%	1-5	01/04	10/09	5000	163	0.014

sekil